Het land van vuur, ijs én groene energie

IJsland noemen ze met trots het land van vuur en ijs. Nergens is de concentratie vulkanen, geisers en gletsjers zó hoog. IJsland kent zo’n 140 vulkanen, waarvan er ongeveer 25 actief zijn. Afgelopen week bezocht ik IJsland om meer te leren over alternatieve en duurzame energiebronnen.

Daar zag ik met eigen ogen dat IJsland ook het land is van groene energie. Het land mikt op klimaatneutraliteit in 2040 en is daarmee een stuk ambitieuzer dan de Europese Unie die klimaatneutraliteit in het jaar 2050 vooropstelt. Het land heeft fossiele brandstoffen al voor een groot deel uitgefaseerd. Voor zowel elektriciteitsproductie als woningverwarming wordt 100% gebruik gemaakt van energie uit waterkracht en geothermische energie.

Geothermische energie is energie die wordt opgewekt uit aardwarmte. De aardwarmte kan gebruikt worden voor het verwarmen van gebouwen – met warm water – maar ook voor het verwekken van elektriciteit – via stoom en een stoomgenerator.

Svartsengi

De Svartsengi energiecentrale is gelegen in het veld Svartsengi – wat in het IJslands zwarte weide betekent. Deze centrale produceert niet alleen warm water en energie, maar heeft ook spin-offs opgeleverd. Een van de bekendste bijproducten is de populairste badplaats van IJsland – de Blue Lagoon.

Het gebruik van geothermie is heel ingeburgerd in IJsland. Vooral in vulkanische streken zoals in IJsland is geothermische warmte op zo’n geringe diepte aan te treffen, dat winning economisch lonend is. Deze vorm van energieopwekking is vanzelfsprekend veel beter voor het milieu dan het gebruik van fossiele energiebronnen.

CO2 captatie en opslag

Orca is de eerste fabriek die op redelijk grote schaal CO2 uit de buitenlucht filtert. De grote stofzuiger kan jaarlijks 4.000 ton CO2 opzuigen. Daarmee is Orca de grootste klimaatpositieve installatie ter wereld, ze draait namelijk ook nog eens uitsluitend op groene energie.

De CO2 wordt opgevangen uit de gewone lucht. Dat maakt de techniek voorlopig nog wel heel duur. Gigantische ventilatoren zuigen lucht van buiten naar binnen, langs filters waar CO2 aan blijft plakken. Adsorptie heet dat. Na twee of drie uur is een filter vol en begint de desorptie. Dan sluit een paneel het blok af, wordt het vacuüm getrokken, en verhit tot zo’n 100 graden Celsius. Dankzij de hitte komt de CO2 los van de filter.

Het project wordt door klimaatwetenschappers wereldwijd op de voet gevolgd. De gebruikte techniek, ‘direct air capture’, lijkt op het eerste gezicht te duur en te ingewikkeld om op grote schaal toe te passen. Maar volgens optimisten kan het opzuigen van CO2 een van de technieken worden die de wereld zal gebruiken in de strijd tegen broeikasgassen.

Tijdens mijn bezoek aan Carbfix leer ik meer over een natuurlijke en uiterst innovatieve opslagoplossing voor CO2. In minder dan twee jaar verandert het bedrijf CO2 ondergronds in steen. CO2 wordt opgevangen uit een emissiebron en opgelost in water. Een soort bruiswater wordt vervolgens diep onder de grond gespoten, waar het door natuurlijke processen binnen twee jaar in steen verandert.

80% van het elektriciteitsgebruik van IJsland

De drie aluminiumsmelterijen op het eiland verbruiken jaarlijks ruim tachtig procent van de geproduceerde elektriciteit op het eiland! De ISAL-aluminiumsmelterij van Rio Tinto begon in 1969. Vandaag produceert de fabriek 184.000 ton aluminium per jaar met de laagste CO2-voetafdruk ter wereld. 100% van de elektriciteit wordt opgewekt uit schone, hernieuwbare waterkracht.

Rio Tinto en is een van de grootste industriële bedrijven in IJsland. Het bedrijf speelt een grote rol in de IJslandse economie en levert ongeveer 23% van alle goederen die vanuit IJsland worden geëxporteerd. Voor ons als Europeanen des te interessanter om hier te komen kijken. Er wordt veel aluminium gesmolten in de EU, vaak met veel CO2 uitstoot.

Natuurlijke rijkdommen

De effecten van klimaatverandering zijn rond en op IJsland te zien en te ervaren. Terugtrekkende gletsjers, warme winters, erosie en verzuring van de oceanen. Dit raakt niet alleen de natuur, maar ook de IJslanders zelf. Het land is afhankelijk van – en erg trots op – zijn bloeiende visserijsector en wil die waardevolle export in stand houden.

Het land maakt slim gebruik van zijn natuurlijke rijkdommen en staat al heel ver in de duurzame transitie. Op die manier heeft IJsland enorme kansen gecreëerd voor hun energieonafhankelijkheid. Van hun plannen en innovatieve kunnen wij veel leren.