Rutte en Hoekstra, denk ook aan onze blauwe trots met gele sterren

In een persconferentie op 24 april legt Wopke Hoekstra uit waarom ‘onze blauwe trots’, KLM, met 4 miljard moet worden bijgestaan. KLM is een banenmachine en een onmisbare schakel in het economisch herstel, zo luidt het. Gemakkelijk wordt vergeten dat KLM haar succes deels te danken heeft aan een andere ‘blauwe trots’: de EU met haar interne markt.

– Door Lara Wolters en Paul Tang

Door aan de ene kant Nederlandse bedrijven ruim te ondersteunen, en zich aan de andere kant te verzetten tegen het ambitieuze herstelplan dat de Europese Commissie vorige week gepresenteerd heeft, schiet het kabinet zichzelf in de voet. Twee keer zelfs, omdat het ook de kans mist om Europa naar Nederlandse wens te hervormen.

Soms werkt een blik van buitenaf verfrissend. Perroti en Garicano betoogden onlangs in de NRC dat als er één land baat heeft gehad van de interne markt, het wel Nederland is. Dankzij een muntunie met zwakkere economieën zoals Spanje en Italië profiteert onze export-economie van een relatief goedkope munt. Dat zijn voordelen die zuidelijke landen niet genieten, een subsidie van Zuid naar Noord dus. In dezelfde week ging een Frans filmpje over Nederland als spil in de belastingontwijkingsindustrie viraal. Het beeld is duidelijk, Nederland wordt niet gezien als goede buur.

De EU is ook te zien als banenmachine.

Slecht nabuurschap zien we ook in de nasleep van de coronacrisis. Terwijl bedrijven uit Zuid- en Oost-Europa alles in het werk stellen om niet achterop te raken, krijgen hun concurrenten uit rijke, Noord-Europese landen een stevige impuls via nationale staatssteuninfusen. Zo krijgen Duitse bedrijven bijna 1000 miljard aan staatssteun, terwijl hun Spaanse collega’s het met een kleine 30 miljard moeten doen. Dit zorgt voor een oneerlijk speelveld, dat vooral bedrijven met toegang tot een rijke overheid dient. Na de crisis zijn zij het die de prijzen verdelen.

Maar goed nabuurschap – noem het eerlijkheid – is misschien niet het juiste argument om Rutte en Hoekstra te overtuigen om zich constructiever op te stellen in de Europese aanpak van de crisis. Een argument dat Rutte wel zou moeten aanspreken is dat van het welbegrepen eigenbelang.

Als er ooit een moment was om korte metten te maken met de royale Europese landbouwsubsidies, om te zorgen dat vervuilers en techgiganten meebetalen aan de EU-begroting of om te voorkomen dat Europees geld niet in de zakken van autocratische leiders terechtkomt, dan is het nu.

De EU is namelijk ook te zien als banenmachine. Nederland heeft tot wel 4 miljard over voor KLM om 33,000 banen in de luchtvaart veilig te stellen. Dit komt neer op zo’n 121.000 euro per baan. Maar met haar interne markt, investeringen en bijdrage aan onze export schept de Europese Unie, net als KLM, ook banen. Een veelvoud zelfs van de banen die KLM creëert. Het blijft moeilijk te becijferen hoeveel banen precies (want ook zonder de EU zouden we exporteren), maar het CBS concludeerde dat de Europese Unie in Nederland voor 1,3 miljoen banen zorgt. Hoeveel zijn díe banen Rutte en Hoekstra waard? Als ze evenveel waard zouden zijn als de luchtvaartbanen, zou een simpele rekensom Nederland ertoe motiveren om haar EU-bijdrage, nu 4 miljard per jaar, 40 keer te verhogen.

Omdat de Europese Unie een project van 27 lidstaten is, zal een bedrag van die omvang niet nodig zijn. Het redden van de EU als banenmachine kan namelijk door een gezamenlijk engagement. Dat is wat de Commissie nu voorstelt, met een plan voor een nieuwe Europese begroting en een omvangrijk herstelfonds. Door daar met zuinige blikken en opgetrokken wenkbrauwen op te reageren toont het kabinet zich van haar meest kortzichtige kant.

En dat brengt ons op de tweede manier waarop het kabinet zich in de voet schiet. Juist deze tijd, waarin een noodplan gekoppeld wordt aan een nieuwe Europese begroting, schept de ruimte om de Europese uitgaven te moderniseren. Rutte zei voor de crisis keer op keer dat hij een begroting wil die kleiner, moderner en duurzamer is. Als er ooit een moment was om korte metten te maken met de royale Europese landbouwsubsidies, om te zorgen dat vervuilers en techgiganten meebetalen aan de EU-begroting of om te voorkomen dat Europees geld niet in de zakken van autocratische leiders terechtkomt, dan is het nu. Maar wat nu duidelijk wordt: de Nederlandse roep om een moderne Europese begroting diende overwegend om het totale Europese kostenplaatje naar beneden te krijgen. Daarmee plaatst het zichzelf buiten de discussie en dreigt het alle invloed in het debat te verliezen.

Onze echte ‘blauwe trots’ heeft gele sterren, en de regering zou er verstandig aan doen om de noodzaak van een modern Europese steunpakket-annex-begroting met net zoveel enthousiasme en generositeit aan de dag te leggen, als dat het met KLM doet.

Waar het kabinet in het geval van KLM de bevolking bij de hand neemt en uitlegt hoe de kost voor de baat uitgaat, weigert het de veel grotere voordelen van investeren in de EU te verdedigen.  Die houding zet niet alleen goed nabuurschap, maar ook onze eigen belangen en banen op het spel. Onze echte ‘blauwe trots’ heeft gele sterren, en de regering zou er verstandig aan doen om de noodzaak van een modern Europese steunpakket-annex-begroting met net zoveel enthousiasme en generositeit aan de dag te leggen, als dat het met KLM doet.