We kunnen het ons niet permitteren om pessimistisch te zijn op deze klimaattop

Wereldleiders, organisaties en activisten ontmoeten elkaar in Sharm-el-Sheikh in Egypte om plannen uit te werken om de toekomst van de planeet veilig te stellen. De grote vraag is of het lukt om met scherpe beloftes te komen. De beloofde vermindering van de uitstoot op de vorige klimaattop in Glasgow bleek onvoldoende om de klimaatdoelstellingen – maximaal 1,5 graad opwarming – te halen. We kunnen het ons op deze COP27 niet permitteren om pessimistisch te zijn, waarschuwt Mohammed Chahim.

De voorzitter van de vorige klimaattop – Alok Sharma – droeg vorige week het voorzitterschap over aan Egypte. Dat gebeurde ruim anderhalf uur later dan aanvankelijk gepland. Hoewel niet geheel duidelijk was waar het uitstel aan te wijten was, zeggen betrokkenen dat vooraf al veel discussie is geweest over de officiële agenda.

“We maken vooruitgang, maar er is nog veel te doen”, zei de vorige voorzitter. “We zijn nog niet op het pad om binnen de 1,5 graad te blijven.”

Al bijna drie decennia komen wereldregeringen bijna elk jaar bijeen om een mondiaal antwoord op de klimaat noodsituatie te geven. Volgens het VN-kaderverdrag inzake klimaatverandering uit 1992 is elk land zelfs verplicht om ‘gevaarlijke klimaatverandering te vermijden’ en manieren te vinden om de uitstoot van broeikasgassen wereldwijd te verminderen.

Geef ons de kans om samen te komen en de moeilijke klimaatpuzzel te leggen.

Klimaatconferenties zijn belangrijk en ondanks de pessimistische berichten die we weleens lezen over logge besluitvorming en afgezwakte besluiten, krijgen we er wel degelijk dingen voor elkaar. Als we in Parijs in 2015 niet hadden, was er niet eens een klimaatplan. Als we Montreal in 1986 niet hadden om het ozonprobleem aan te pakken, zaten we nu diep in de problemen.

Een klimaatconferentie is een moeilijke oefening, maar geef ons de kans om samen te komen en de moeilijke klimaatpuzzel te leggen.

2,8 graden opwarming

Wetenschappers van onder meer het VN-panel IPCC waarschuwden de afgelopen jaren in duidelijke bewoordingen dat de wereld veel meer moet doen om de uitstoot van broeikasgassen die warmte vasthouden in de atmosfeer te verminderen.

Klimaat is voor ons Europeanen geen ver-van-je-bed-show meer, de zomer van 2022 is de warmste in 500 jaar.

Het VN-milieubureau UNEP becijferde onlangs dat de wereld met de huidige stand van zaken afstevent op een opwarming van 2,8 graden aan het eind van deze eeuw. Dat is ver boven de 1,5 graad ten opzichte van pre-industriële tijden die wordt gezien als een grens die niet mag worden overschreden.

Klimaat is voor ons Europeanen geen ver-van-je-bed-show meer, de zomer van 2022 is de warmste in 500 jaar. Een recordgebied van meer dan 771.000 hectare natuur in Europa is verwoest door natuurbranden.

Hittegolven zijn nu al het meest dodelijke weerfenomeen. Ze maken elk jaar duizenden doden. Onderzoekers stellen dat tegen het einde van deze eeuw hittegolven evenveel slachtoffers maken als kanker.

Ik werk in Brussel hard aan wetgeving om de uitstoot van fossiele brandstoffen aan banden te leggen. Denk aan een CO2-heffing voor grote industrie die hun producten naar Europa willen exporteren. In de EU betalen vervuilers reeds voor hun uitstoot, die verplichting wil ik nu ook opleggen aan bedrijven die hun producten hier willen verkopen. Onze markt op? Dan volgens onze regels.

Wie gaat dat betalen?

Een belangrijke vraag is: wie gaat dat betalen? De moeilijkste gesprekken gaan dan ook over internationale klimaatfinanciering en tegemoetkoming voor zogenaamde ‘schade en verlies’.

Kort samengevat: geld voor klimaatbeleid in lage inkomenslanden, om zich te wapenen tegen de gevolgen van klimaatverandering en geld om bijstand te verlenen bij klimaatschade. Na nachtelijke onderhandelingen was er een akkoord om deze punten op de agenda van de COP te plaatsen. Dat zie ik op zich al als een overwinning.

Het meerendeel van het geld uit het klimaatfonds wordt als lening verstrekt, dat maakt het landen die gebukt gaan onder schulden nog moeilijker.

Vanaf 2020 zou er elk jaar 100 miljard dollar beschikbaar moeten zijn in een klimaatfonds voor lage-inkomenslanden. Dat geld is bedoeld om de weerbaarheid tegen klimaatverandering te verhogen en om de uitstoot te verminderen.

Met het klimaatfonds zijn een paar problemen. Ten eerste is er vandaag nog steeds niet genoeg geld. Daarnaast wordt volgens Oxfam het meerendeel van het geld als lening verstrekt. Dat maakt het landen die gebukt gaan onder grote schulden nog moeilijker. Bovendien wordt het klimaatfonds ook nog eens deels gevuld met geld dat oorspronkelijk bedoeld was voor ontwikkelingssamenwerking.

Klimaatverandering slaat in arme landen vaak veel harder toe, terwijl zij nauwelijks hebben bijgedragen aan het probleem. Al jaren wordt er gepraat om die landen te compenseren voor de klimaatschade waar ze steeds meer onder lijden.

Pakistan riep rijke landen op om mee te betalen aan de enorme schade als gevolg van de overstromingen die het land teisterden. Maar vooralsnog kan dat op weinig positieve reactie vanuit rijke landen rekenen.

Fossiele financiering

Aan de ene kant praten we veel over emissiereductie, maar aan de andere kant blijven overheden schandalig veel geld investeren in fossiel. Ook in nieuwe fossiele projecten, waarvan we weten dat die ons boven de 1,5 graad opwarming zullen brengen. Er moet minder geld naar fossiel, anders is het vechten tegen de bierkaai.

In Europa liggen kansen voor het opwekken van groene energie, maar het zal niet voldoende zijn. We moeten buiten onze grenzen durven kijken.

Vorig jaar in Glasgow steunde Nederland samen met een aantal andere landen het idee om buitenlandse steun aan fossiele projecten te stoppen. Plannen hiervoor moeten nog concreet worden uitgewerkt. Dit thema zal in Egypte zeker weer onder aandacht komen.

Samenwerking

Een groot thema op de COP waar ik me al lang voor inzet, is de samenwerking tussen de EU en landen buiten de EU. Om in 2050 klimaatneutraal te zijn, zal veel – heel veel – groene energie nodig zijn. In Europa liggen kansen voor het opwekken van groene energie, maar het zal niet voldoende zijn. We moeten buiten onze grenzen durven kijken.

We kunnen het ons niet permitteren om pessimistisch te zijn.

In Noord-Afrika liggen bijvoorbeeld enorme kansen voor zonne-energie. Een van de grootste zonneparken ter wereld ligt in Marokko en ook in Egypte begint men steeds meer het enorme potentieel in te zien van die bijzondere groene energiebron.

De EU zal veel meer dan het vandaag doet, moeten samenwerken met derde landen voor de productie van groene energie. We moeten Afrika en andere regio’s overtuigen niet hun gas- en oliereserves aan te boren, maar samen te investeren in groene energie. Want Afrikaanse leider hebben gelijk als ze stellen dat je voor de energietransitie wél energie nodig hebt. Geef ze de kans dit groen te doen. Dat is goed voor Afrika en goed voor het klimaat.

Vaak vragen journalisten mij of ik optimistisch of pessimistisch ben. Of ik denk dat we de maximale opwarming van 1,5 graad zullen halen. Ik geloof dat we het ons niet kunnen permitteren om pessimistisch te zijn. Hoe sneller en hoe ingrijpender we handelen, hoe meer we kunnen redden.